{C}

KARACİĞER SİROZU

1.Karaciğer hakkında kısaca neler söyleyebiliriz?

    Karaciğer yaklaşık olarak 1500 gr ağırlığında olup vücudumuzun en büyük organıdır.Karın boşluğunda sağ üst boşlukta kaburgaların altında yer almaktadır.Alt kısmında safra kesesi vardır.

2.Karaciğerin fonksiyonları nelerdir?

    Vücudumuzun en önemli fabrikasıdır.Birçok görevi vardır.Bunlardan bazıları şunlardır;

a.Kanı birçok kimyasal madde, toksik madde, ilaçlar ve alkolden temizler.

b.Safra karaciğerde yapılır, bağırsağa safra kanalıyla ulaştırılır.Safra yağların sindiriminde çok önemlidir.Ayrıca vücuttan atıkların atılmasında rol oynar.

c.Bazı pıhtılaşma faktörlerinin yapımı ve kanın pıhtılaşmasında rol oynar.

d.Enfeksiyonlara karşı mücadelede önemli görevi vardır.

e.Vücutta çok önemli proteinler, kolesterol yapımında rol oynar.

3.Karaciğerin kendini yenileme gücü nedir?

     Karaciğerin %70’i alınsa bile geriye kalan kısmı sağlıklı ise karaciğer fonksiyonları bozulmaz.Bu nedenle karaciğerde kitle olan hastalarda , karaciğerin büyük bölümleri karaciğer fonksiyonları bozulmaksızın çıkartılabilir.

    Karaciğer, büyük bölümleri alındıktan sonra kendini yenileme becerisi olan tek organımızdır.Karaciğerin geride kalan kısmı birkaç hafta içinde normal boyutlara gelebilmektedir.Karaciğerin yarıdan fazlası nakil amacıyla sağlıklı bir kişiden alınabilmekte ve sirozlu bir hastaya nakledilebilmektedir. Bu şekilde canlıdan karaciğer nakli söz konusu olabilmektedir.Takılan karaciğer kısa sürede büyüyerek normal boyutuna ulaşabilmektedir.

4.Karaciğer sirozu nedir?

    Bazı hastalıklar sonucunda karaciğer hücrelerinin hasar görmesi, normal karaciğer dokusunun yerini bağ dokusunun alması halidir.Bunun sonucunda karaciğerin normal yapısı bozulur, organın kanlanması sekteye uğrar ve sonuç olarak karaciğer fonksiyonları bozulur.İlerleyici bir hastalıktır.Sirozun ileri aşamalarında siroza bağlı komplikasyonlar ortaya çıkar.Karaciğer yetmezliği gelişir ve hastalar kaybedilir.Tedavi edilmezse ölümcül bir hastalıktır.

5.Karaciğer sirozunun nedenleri nelerdir?

   Ülkemizde karaciğer sirozunun en sık nedeni hepatit B enfeksiyonudur.Hepatit C, hepatit D, kronik alkol tüketimi, karaciğer yağlanması, karaciğere toksik etki yapan ilaçlar, kalp yetmezliği, karaciğerde bakır ve demir depolanması (Wilson sirozu, hemakromatozis) , karaciğer toplar damarlardaki tıkanmalar, bazı otoimmün hastalıklar (otoimmün hepatit, primer biliyer siroz, primer sklerozan kolanjit) diğer siroz yapan hastalıklardır.Bazı hastalarda alkol ve viral hepatit bir arada bulunabilir.Alkol kullanımı olan bir hastada hepatit B veya C varsa siroz gelişme riski daha yüksektir. Bir erkeğin karaciğer hasarı bulgularına sahip olması için günde en az 80 gr. olmak üzere 20 yıl sürekli alkol tüketimi yapması gerektiği saptanmıştır. İki duble rakı yaklaşık 80 gr alkol içerir. 70 cl.rakıda 250 gr alkol bulunmaktadır. Bu  sayısal verilere göre alkol tüketen şahısların kişisel sağlık durumlarını gözden geçirmesini özellikle öneririm. Kadınlar için bu eşik değer günde 40 gr.dır. (bir duble rakı) Kadınların alkole karşı dayanıklılığı erkeklere göre daha düşüktür.

6.Karaciğer sirozunda belirtiler nelerdir?

    Hastalığın erken  döneminde  genellikle çok az yakınma vardır.Hastalarda halsizlik,kuvvetsizlik,dermansızlık  ve çabuk yorulma  görülebilir.Hastalık ilerledikçe iştahsızlık,bulantı, müphem karın ağrısı,cinsel isteksizlik,iktidarsızlık,adet düzensizlikleri,kaşıntı,idrar renginde koyulaşma,erkeklerde memelerde büyüme ve ağrı, ciltte morarmalar ,burun ve dişeti kanamaları  görülebilir.Hastalığın en ileri döneminde (dekompanse siroz dönemi) karında asit (karın boşluğunda su birikmesi) , gözlerde sararma, şuur bozukluğu (karaciğer koması) ve yemek borusu ve midedeki varislerden kanamalar beklenen bulgulardır. Günlük çalışmalarımızda sirozlu hastalar ne yazıkki karında su biriktiğinde, gözleri sarardığında ya da şuuru bozulduğunda ya da ağzında kan geldiğinde bize başvurmaktadır.Bu aşamada tedavi çok zorlaşmakta ve tek çare karaciğer nakli olmaktadır.

    Kullandığımız ilaçların çoğu karaciğerde metabolize olmaktadır.Karaciğer sirozunda karaciğerden atılan ilaçların etki süreleri uzamakta ve kan seviyeleri artmaktadır.Bu nedenle karaciğer sirozlu hastalar bazı  ilaçlara karşı daha hassastırlar.Biz hastalarımıza kullanacağı ilaçlar için doktoruna danışmasını öneriyoruz.

7.Karaciğer sirozu tanısı nasıl konur?

    Hastalardan alınan hastalık öyküsü, hastanın muayenesi bize siroz açısından ciddi ipuçları vermektedir.Kan tetkikleri karaciğer fonksiyonlarını en iyi şekilde yansıtmaktadır.Hepatit B, C, D yönünden kan tetkikleri altta yatan hastalığın teşhisi için son derece önemlidir.Siroz tanısında ultrasonografi çok önemlidir.Bazı hastalarda bilgisayarlı tomografi ve MR tanı koymamızda bize çok yararlı olmaktadır. Hastada varis varlığını araştırmak için mutlaka endoskopi (gastroskopi) yapmak gereklidir.Bazı hastalarda hastalığın kesin tanısı için karaciğerden ince bir iğne ile biyopsi alınması ve parçanın patolojik incelemesi gerekli olmaktadır.

8.Karaciğer sirozunda ne gibi arazlar gelişebilir ?

    Yemek borusu ve midedeki varislerden kanamalar görülebilir.Bu kanamalarda ölüm riski %30 kadardır.Böbrek yetmezliği, karaciğer koması, karın zarında iltihaplanma (spontan bakteriyel peritonit), pıhtılaşma bozuklukları, hormonal bozukluklar, karaciğer yetmezliği gelişebilir.Bu hastalarda gelişebilecek en önemli araz karaciğer kanseridir.Bu nedenle sirozlu hastaların uygun aralarla ultrasonografi, gerekirse bilgisayarlı tomografi veya MR çektirmesi  ve 3-6 ayda bir alfa-fetoprotein (AFP) bakılması karaciğer kanserinin tanısı için çok önemli tetkiklerdir.

8.Karaciğer sirozu tedavi edilebilir mi? Hastalık geriye dönebilir mi?

    Tedavideki asıl amacımız karaciğerde bağ dokusu oluşumunu (fibrozis) yavaşlatmak ve oluşabilecek komplikasyonları (arazları) engellemek veya en aza indirmektir.Karaciğer sirozunu tedavi etmeden önce hastalığı yapan nedeni mutlaka ortaya çıkarmak gereklidir.Çünkü hastalığın esas tedavisi bu nedene yönelik yapılmaktadır.Örneğin siroz hepatit B ‘ye bağlı ise mutlaka hepatit B virüsünü yok etmek gereklidir.Zira karaciğerde hasar yapan etken hepatit b’dir ve bunun yok edilmesi gereklidir.  Hepatit B’de antiviral ilaçlar sirozun ilerlemesini durdurur veya yavaşlatabilir. Böylece karaciğer nakli geciktirilebilir veya nakil gerekliliği ortadan kaldırılabilir. Yapılan büyük araştırmalarda hepatit B’ye bağlı siroz hastalarında antiviral tedavi sonrasında sirozun iyi yönde gerilediği gösterilmiştir.Bu tıpta bir çığırdır.Zira siroz tedavi edilemez kavramı terk edilmiştir.Siroz tedavi edilebilen bir hastalıktır.

    Hepatit C’ye bağlı sirozda dekompanse olmadan önce tedavi verilebilir ancak tedavi zor ve dekompanse olma riski taşır.Hepatit C’ye bağlı siroz hastaları pegile interferon + ribavirin ile tedavi edilmektedir.Bu tedavi bir yıl sürmektedir.Tedavinin yan etkileri vardır.Başarılı bir tedavi ile hepatit C virüsü yok edilirse hastanın yaşam süresi uzar, yaşam kalitesi yükselir ve kanser gelişme riski azalır.

   Eskiden siroz tedavisi mümkün olmayan hastalıklar arasında idi.Bugün bu görüşler değişmiştir.Zira siroz tedavi ile gerileyen bir hastalık konumuna gelmiştir.Hepatit B nedeniyle tedavi ettiğimiz birçok hastada hastalık ciddi oranda gerilemiş ve hastaların yaşam kalitesi ciddi oranda yükselmiştir.

    Sirozun nedenine yönelik tedavi yanında koruyucu tedbirleri elden bırakmamalıdır.Hasta karaciğeri daha fazla bozacak alışkanlıklardan ve ilaçlardan uzak durulmalıdır.Alkol alımına kesinlikle izin vermiyoruz.Yüksek dozda A vitamini içeren vitaminler, parasetamol içeren ağrı kesiciler, kontrolsüz romatizma ilaçlarının kullanımı karaciğerin daha da bozulmasına ve ciddi kanamalara yol açabilir.

    Karaciğer sirozlu hastalar normal insanlara göre artmış enfeksiyon riski taşıdıkları için temizlik koşullarına uyum ve aşılanma son derece önemlidir.

    Karında su biriken ve bacaklarda ödem olan hastaların tuz kısıtlaması önemlidir.Beraberinde idrar söktürücü ilaçlar almaları gerekir.

   Karaciğer sirozlu hastalarda ölüme neden olabilen yemek borusu ve midedeki varislerden kanamalar olabilir.Bunların ilaçla ve endoskopik yollarla tedavi edilmesi gereklidir.Uygun aralarla endoskopi yapılıp varislerin kontrol edilmesi şarttır.

    Hastalığın ileri aşamalarında karaciğerin vücuttaki zehirli maddeleri temizleyememesi nedeniyle hastalarda karaciğer koması gelişebilir.Bu tabloda ölüm riski yüksektir.Bu nedenle hastaların acilen hastaneye yatırılması gereklidir.

    Karaciğer yetmezliği karaciğerin ileri derecede hasarına bağlı olarak hayatın devamını sağlayamaması halidir.Bu duruma gelen ve gelebilecek hastalarda karaciğer nakli için gerekli hazırlıklara hemen başlanmalıdır.Karaciğer sirozuna bağlı komplikasyonlar (arazlar) görülmeye başladığında uzmanınız karaciğer nakli için sizi uyaracak ve yol gösterecektir.Uygun bir nakil merkezine gönderecektir.