KARACİĞER YAĞLANMASINA DİKKAT!

Karaciğer yağlanması ülkemizde ve dünyada en sık görülen hastalıkların başında gelmektedir.Bu basit hastalık tedavi edilmezse siroz ve karaciğer kanserine neden olabilmektedir.Bu hastalığı doktorların ve tabii ki hastaların iyi bilmeleri ve ciddiye almaları gerekmektedir.

1.Karaciğer yağlanması nedir?

Karaciğer hücrelerinde  normalden fazla yağ toplanması nedeniyle ortaya çıkan tablodur.Tıpta hepatosteatoz olarak adlandırılır.Karaciğerde yağlanma ile birlikte iltihaplanma varsa tablo Steatohepatit olarak tanımlanır.

2.Karaciğer yağlanmasının nedenleri  nelerdir?

a.Alkole bağlı karaciğer yağlanması

b.Hastalıklara ve ilaçlara bağlı karaciğer yağlanması

 c.Beslenme ve yaşam şekline bağlı gelişen karaciğer yağlanmaları

   Yoğun ve sürekli alkol tüketen  hastalarda karaciğerde ilk aşamada karaciğer yağlanması gelişir.Son evresi ise herkesin bildiği siroz hastalığıdır.

    Karaciğerde yağlanma yapan hastalıklar ; Şeker hastalığı ,uzun süreli damar yolu ile (parenteral) beslenme, aşırı A vitamini kullanmak,  kanda yağ oranının yüksek olması (hiperlipidemi), gebelik, bazı ameliyatlardan sonra (jejunoileal bypass, gastrik bypass , geniş ince barsak rezeksiyonu),  hızlı kilo kaybı, Wilson hastalığı, karaciğerde demir depolanması (hemokromatoz) . Bu hastalıklarda görülen karaciğer yağlanmasının tedavisi ancak hastalığın tedavisi ile mümkündür.
     Amiadaron, diltiazem, tamoksifen, kortizon, tetrasiklin,  östrojenler, aspirin, metotraxate karaciğer yağlanması yapan ilaçlar arasındadır.

   Üçüncü grup en sık karşılaştığımız gruptur.

   Aşırı kalori tüketimi, yanlış ve dengesiz beslenme, yağ ve karbonhidrat tüketimindeki artış, rafine ürünler, doğal olmayan besinler ve hareketsiz, sporsuz yaşam ve ortaya çıkan şişmanlık tablosu.Bunlar günümüzün en önemli sorunları olup karaciğer yağlanmasının en sık nedenlerini oluşturmaktadır. Şişmanlıkla beraber karaciğerde yağ birikmesi kaçınılmaz oluyor. Yağ önce karaciğer hücrelerinin içinde birikirken zamanla birikim artmakta ve karaciğerde büyüme söz konusu olmaktadır.

3.Karaciğer yağlanmasının ülkemizdeki sıklığı nedir?

    Toplumdaki her 4-5 kişiden birinde karaciğer yağlanması görülmektedir. Yani ülkemizde karaciğer yağlanması görülme sıklığı %20 dolayındadır.Kadın ve erkekte aynı sıklıkta görülür.

4.Karaciğer  yağlanmasının  belirtileri nelerdir?

Karaciğer yağlanması olan hastalarda genellikle herhangi bir şikayet yoktur.Hasta, hasta olduğunun farkında bile değildir.Genellikle başka bir hastalık nedeniyle hastaneye başvurduğunda tetkik edilirken  karaciğer yağlanması  tesadüfen teşhis edilir.

    Hastaların az bir kısmında bazı şikayetler  görülebilir.Bu  şikayetler şunlardır; karında sağ üst kadranda ağrı, dolgunluk hissi,halsizlik,çabuk yorulma görülebilir.Hastalığın ilerlemiş döneminde kaşıntı,iştahsızlık,bulantı ve sarılık görülebilir.Muayenede karaciğer genellikle büyük olarak tespit edilir.

5.Karaciğer  yağlanmasının  tanısı  nasıl  konur?

      Kanda karaciğer enzimlerinin (ALT,AST, Alkalen fosfataz, GGT) ölçümü, Ultrason, bazen bilgisayarlı tomografi ve MR tanıda bize yardımcı olmaktadır. Ultrasonda  karaciğer beyaz,parlak görünümdedir ve genellikle karaciğerin büyümüş olduğu görülür.

Kesin tanı karaciğer biyopsisi ile konur.Alınan biyopsi  materyelinin patolojik incelemesi ile hastalığın tanısı ve hastalığın hem şiddeti hem de evresi tespit edilir. Ancak karaciğer biyopsisine nadiren ihtiyacımız olmaktadır.Yukarıda saydığım yöntemlerle tanıyı kolayca koyabilmekteyiz.

6. Karaciğer yağlanması tedavi edilmezse ne gibi hastalıklara yol açar?

Karaciğerde sadece yağlanma varsa ve beraberinde  herhangi bir iltihap yoksa bu tablo tehlikeli bir tablo değildir ve ilerleyici bir özellik göstermez.Bu hastalarda  ALT ve AST genellikle normaldir.Buna karşılık steatohepatit geliştiğinde  ise yani yağlanma ile birlikte karaciğerde iltihaplanma söz konusu ise bu  tablo zaman içinde karaciğer hücrelerinin harap olmasına (nekroz) yol açar ve fibrozis  denilen ( karaciğer sirozunun başlangıcı sayılan tablo)  duruma neden olur. Nekroz ilerledikçe olay siroza doğru ilerler. Ayrıca steatohepatite bağlı gelişen karaciğer sirozu zemininde karaciğer kanserinin de gelişebildiği gösterilmiştir. Sonuç olarak steatohepatit denen aşamada olan karaciğer yağlanmasında siroz ve kanser gelişme riski vardır. Bu hastalarda ise genellikle ALT ve AST karaciğer enzimleri yüksek seyreder.Bu nedenle karaciğer yağlanması tanısı konan hastalar ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmeli ve sıkı takip edilmelidir.Sadece karaciğer yağlanması olan hastaların 6 ayda bir, steatohepatitli hastaların ise 3 ayda bir periyodik kontrolden geçmesi uygun olur.

6. Tedavisi var mı?

Tedavide etkinliği kanıtlanmış bir ilaç yok ama ursodeoksikolik asit, metformin gibi ilaçlardan faydalanmak mümkün olabiliyor. Ursodeoksikolik asit kullanan hastalarımızda aldığımız sonuçlar iyi.Bu hastalıkta insülin direnci son derece önemli olduğu için Metformin oldukça yararlı olmaktadır.

İlaç tedavisinden önce bu hastalarda ilk yapılması gerekenler; spor yapmak, kilo vermek, belirli besinlerden ve sigaradan ve özellikle alkolden uzak durmaktır.

Yapılabilecek en iyi şey özellikle beslenme şeklini değiştirmektir. Hayvansal yağlar karaciğer için oldukça zararlıdır. Hayvansal yağlardan, sakatat, yağlı et  gibi kolesterol içeren yiyeceklerden uzak durmalıdır.Mümkün olduğunca yağsız yemeği tercih etmeliyiz. Sebze, meyve, beyaz et ve lifli gıdaları tüketmeye özen göstermeliyiz.Şeker vücutta yağa dönüştürüldüğü için karbonhidrat ve seker tüketimimizi mümkün olduğu kadar azaltmalıyız..

    Düzenli olarak spor yapmalı  ve spor yapmayı yaşamımızın bir parçası haline getirmeliyiz. Egzersiz  kilo vermede, karaciğer yağlanmasında önemli bir mekanizma olan insülin direncini düşürmede ve ayrıca uzun vadeli olarak kalp ve damar hastalıklarından korunmada faydalı olduğu kesin olarak gösterilmiştir. Bu yararın ortaya çıkması için en az, günde 30-45 dk olmak üzere haftada 4 gün tempolu yürüyüş gereklidir.
Karaciğer yağlanmasını azaltmanın yollarından biri antioksidan tedavisidir. Bu sebeple E vitamini, betaine, N-asetil sistein ve benzeri antioksidanlar kullanmayı öneriyoruz.Paracetamol, kortizon, tetrasiklin gibi karaciğere zararlı ilaçları mutlaka doktor kontrolü altında kullanmak gereklidir. Doktora herhangi bir nedenle gittiğinizde  karaciğerinizde yağlanma olduğunu mutlaka söyleyiniz.

   Bazı besinlerin karaciğere faydası olduğu ileri sürülmektedir.Enginar, devedikeni,havuç .Enginar , özellikle karaciğerden başta azot olmak üzere toksik maddelerin atılmasına yardımcı olur. Taze olarak da tüketilmelidir. Devedikeni, hem karaciğeri yeniler hem de enfeksiyonlara iyi gelir. Havuç , içerdiği antioksidanlar sayesinde karaciğeri temizler.

     Kişisel sağlık geçmişinizde veya ailede şeker hastalığı, kan yağları dengesizliği, bel çevresi kalınlığı gibi bir özellik varsa karaciğer yağlanması konusunda dikkatli olmak gereklidir. Unutmamak gerekir ki karaciğer hastalıklarında genetik yatkınlık son derece önemlidir.

    Göbekli veya şişman iseniz , uzun süredir alkol kullanımı varsa  karaciğer kan testlerine baktırmanızı ve Ultrason yaptırmanızı özellikle öneririm.Özellikle fazla alkol kullanımı olan kişilerin doktordan kaçtığını gözlemliyoruz.Karaciğerde bir hastalık bulur da alkolu yasaklar düşüncesinin ne kadar yanlış olduğunu sık sık hastalarımızda görmekteyiz.Siroz aşamasına geldikten sonra yapılacak tek tedavi karaciğer naklidir.halbuki hastalar karaciğer yağlanması aşamasında yakalanırsa alkolu bırakmak  tedavi için yeterli olmaktadır.

     Fazla kilonuz varsa vermeye gayret edin. Bel çevrenizi inceltin (erkekseniz 100, kadınsanız 88 cm.nin altına indirin). Latent diyabetiniz varsa, alkol kullanıyorsanız, trigliserid isimli yağınız yüksek, iyi kolesterol HDL’niz düşük (%40 mg.dan az), ürik asidiniz yüzde 7 mg.dan fazla ise daha da uyanık olunuz.

Alkolün, bazı ilaçların ve daha pek çok nedenin karaciğerde yağlanma yapabileceğini ve bu sorunun karaciğerinizde bir sorun başladığının ilk işareti olduğunu da unutmayın.Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.Karaciğerde yağlanma varsa bunu mutlaka ciddiye alınız.