Helikobakter Pilori nedir?

Mide yakınmaları nedeniyle doktora başvuran ve endoskopileri yapılan hastalardan sıkça duyulan  ‘’ midemde mikrop varmış’’ sözleridir. Birçok hastada yoğun bir korku ve endişe yaratır bu mikrop varlığı. Bu mikroptan korkmalımıyız ? Bu mikrop midede ne gibi hastalıklara yol açar? Bu mikrop kansere neden olur mu?  Tedavisi nedir ? Midede asit ortamda mikrop yaşayabilir mi? Mikrop nasıl bulaşır?Eşimden bana geçer mi? Tüm bu soruların yanıtlarını bu yazımızda bulacaksınız.

1.Mide mikrobunun adı nedir ? Bu mikrop ne zaman bulundu?

Mikrobun adı ‘’Helikobakter pilori’’( Hp) dir.Barry Marshall ve Robin Warren 1983 yılında insanda mide örneklerinde  Hp’yi üretmişler ve buluşları nedeniyle 2005 yılında Nobel ödülüne layık görülmüşlerdir.

Görüldüğü üzere bilim adamlarının bu mikrobu ortaya çıkarmaları 30 yıl öncesine dayanmaktadır.

2.Helikobakter pilori nasıl bir mikroptur ? Midede nasıl yaşayabiliyor ?

H.pilori çomak şeklinde, boyutu 0.6×3.5 mikron olan, çok hareketli ve üremesi yavaş bir bakteridir.Salgıladığı  üreaz enzimi  sayesinde midede barınabiliyor, kendini  aside karşı koruyabilmektedir.Midemizin  içinde  koruyucu mukus tabakası vardır.Mukus tabakası mide iç duvarını koruyor.Mikrop bu mukus tabakasının  içinde  yaşamaktadır. Duodenal  (oniki  parmak barsağı) ülserlerinin  %90’nından fazlasının ve mide ülserlerinin  yaklaşık %80’inin nedeni Hp’dir.

3.Helikobakter pilorinin görülme sıklığı nedir ?

Dünyada en sık görülen enfeksiyon  hastalıklarından  bir  tanesidir.Yaklaşık olarak dünya  nüfusunun 50’inde  görülmektedir. Hp’nin görülme sıklığı ülkelerin sosyoekonomik  düzeyi  ile  yakından ilişkilidir.Gelişmemiş  ülkelerde gelişmiş ülkelere  göre çok daha sık görülmektedir.Örneğin Amerikada bu mikrobun  görülme sıklığı %30-40 dolayında iken  ülkemizdeki  sıklığı  %70-80 dolayındadır.

Ülkemizde H. pylori  sıklığı bölgelere göre değişmektedir. Ülkemizde  H. pilori'nin 18 yaş üzerindeki sıklığı   %82.5'tir.Ülkemizde yapılan geniş çaplı bir araştırmada  Hp sıklığı  erkeklerde %84, kadınlarda %81 olarak bulunmuştur. En sık  30-39 (%86) yaşlar arasında görülmektedir. Yetmiş yaşın üzerinde en düşük oranda (%77) bulunmuştur.

 Bölgelere  göre bakıldığında ise H. pilori ; Doğu Anadolu  bölgesinde yaşayanlarda en yüksek (%88), Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda ise en düşük (%79) oranda  saptanmıştır.

  4.Helikobakter pilori nasıl bulaşır?

En önemli sorulardan bir tanesi.Bir mikrop ile baş etmenin yolu mikrobun bulaşmasını engellemekten geçer.Midesinde mikrop saptadığımız hastaların en çok sorduğu soru ‘’Hocam bu mikrop nereden mideme geldi ‘’. Bakterinin kaynağı insandır.Bakteri  kalabalık ailelerde, sosyoekonomik  durumu düşük kişilerde; kışla,yurt ve hastane gibi insanların yakın temas içinde oldukları yerlerde sık görülüyor.

 İnsanın  midesinde yerleşen bu mikrop  doğal olarak büyük abdest ile dışarı atılır.İnsandan insana  tükrük ve dışkı ile direkt  temas veya  bunlarla kirletilmiş gıda ve suyla  bulaşabilmektedir. Öpüşme veya  mikrobu taşıyan  kişinin diş fırçası, kullandığı kaşık,çatal gibi aletlerin  başka bir kişi tarafından  kullanımı ile bulaş  söz konusu  olabilir.Aile içerisinde ağza giren bir ev aletini kimsenin kullanmaması gerekmektedir. Bazen annem,babam darılmasın gücenmesi n diye onun kullandığı kaşık ya da çatalı kullanıyoruz.Bu şekilde onlardaki  mikrop size  kolayca bulaşabilmektedir. Kötü su kaynaklarının kullanımı, kalabalık  ailelerde  yaşam  yine  önemli  faktörlerdendir.Temizlik, alt yapı, kanalizasyon sistemi, içme sularının  arıtılması ve sterilize  edilmesi  son derece önemlidir.Lağım suları ile içme suyunun  kirletilmesi  bulaşmada çok önemlidir.Bu suların içilmesi ve bu sularla sulanan sebzeler, bu sularla yıkanan sebzeler ile mikrop kolayca bulaşabilir.

Temizlik kurallarına uyulması  örneğin ; tuvalet  sonrası  ellerin yıkanması  son derece önemlidir.

5.Hp’nin midede neden olduğu hastalıklar nelerdir?

·         Akut ve kronik gastrit

·         Peptik ülser hastalığı

·         Mide MALT lenfoması

·         Atrofik gastrit, intestinal metaplazi

·         Mide kanseri

Bakterinin  keşfinden  önce sigara, alkol, kafein, asit, baharatlı yiyecekler ve stres  ülserin temel nedenleri  olarak  kabul ediliyordu. Hastaların çoğuna  uygulanan  tedaviler ile şikayetler azalmakta ancak   etken mikrop  ortadan  kaldırılmadığından kalıcı bir çözüm  sağlanamıyordu. Ülser  kronik  bir hastalıktı  ve  ülserin  ömür boyu sürebileceğine  inanılırdı.Ne yazık ki 30 yıl öncesinde ülser için hastalar ameliyat edilmekte idi.Hp’nin keşfi  tıpta çığıra yol açmış ve ülserin en önemli  nedeninin  Hp olduğu anlaşılmıştır. Artık biliyoruz ki; günümüzde ülserin %80-90 nedeni  Hp’dir.Biz artık hastalarımıza ülser  tedavisi için öncelikle bu mikroba  yönelik antibiyotik tedavisi  uyguluyoruz.Hp eğer mideden  temizlenirse  ülser kökten iyileşiyor ve kolay kolay nüks etmiyor.

6.Hp mide kanserine yol açar mı?

 Mide kanseri ile HP infeksiyonu ilişkisi ilk defa Marshall tarafından 1983 de işaret edildi. On yıl sonra 1994 de Uluslararası kanser çalışma grubu Hp’yi  kanserojen  bakteri  olarak tanımladı.Uluslararası büyük araştırmalarda  HP + ( HP pozitif ) hastaların normallere  göre 4 kat daha kanser  gelişme riski taşıdığını göstermiştir. Ülkemizde yapılan bir çalışmada mide kanserli hastaların %81’inde kanda  mikroba  karşı antikor pozitifliği saptanmıştır.Bu antikor pozitifliği hastaların Hp ile infekte olduğunu göstermektedir.

Helikobakter pilori  direk  etki ile kansere neden olmuyor.Salgıladığı  enzimler  sayesinde mide epitel zarında  hasar oluşturuyor, ayrıca midenin savunma  mekanizmalarını  bozuyor  ve kronik bir iltihaba neden oluyor. Aynı zamanda  midede  askorbik  asid (C vitamini) azalır. Bilindiği üzere askorbik asidin  antioksidan ve antikanser  etkisi  vardır. Son olarak HP; mide mukozasında kronik  tahribata neden olarak mide kanserinin  başlamasına  neden olabilir. Ancak neden  Hp (+)  hastaların çok az bir kısmında  kanser geliştiği ve ne kadar zaman sonra  kanserleşme  başlayacağı  konuları bu gün açıklığa kavuşturulamamıştır.Mide kanseri nde Hp  risk faktörlerinden bir tanesidir, hepsi değildir !

Beslenme alışkanlığı da mide kanserinin oluşmasında Helikobakter piloriye etki etmektedir.Tuz, turşu,nitrit ve nitrattan zengin işlenmiş et gibi yiyecekler ve ev konservesi  tüketimi de mide kanserinin oluşumunda rol oynamaktadır.Bu nedenle tuz ve tuzlu  gıdaların az tüketilmesi son derece önemlidir.Buna karşılık meyve ve sebze midedeki  mikrobun yapacağı tahribatı azaltmaktadır.

Helikobakter pilori midede önce akut gastrit, sonra kronik gastrit, arkasından atrofik gastrit ve intestinal metaplazi  ( İntestinal metaplazi, mide mukozasında  barsak tipi mukoza adacıklarının ortaya  çıkmasıdır ) ,displazi ve kansere neden  olmaktadır.

Bu  yazıyı okuyan birçok vatandaşımızda midede atrofik gastrit veya intestinal  metaplazi söz konusu olabilir.Bu nedenle bu konuları biraz açmakta yarar görüyorum.

Atrofi,  hücre boyutlarında küçülme ve hücre içeriğinin kaybı olarak tanımlanabilir Atrofik gastrit  ise midenin iç yüzünü kaplayan mukoza  tabakasının, bu alanda var olan epitel hücrelerinin ve salgı bezlerinin kaybı  ile ortaya çıkan kronik iltihabi bir hastalıktır. Atrofik  gastritli midelerde, intestinal  metaplazi  olarak bilinen mide mukozasında bağırsak tipi dokular oluşur Midede  asit salgılayan hücrelerin azalması ile ortaya çıkan durum mide asidinde azalmaya  yol açar.Asit salgısının azalması  besinlerin  sindiriminde zorluk  oluşturur. Bunun dışında B12 vitamini ve demir emiliminde de bozulmalar meydana gelir ve ileri zamanlarda bu maddelerin  eksikliği  nedeniyle kansızlık meydana gelir Bu nedenle günlük pratiğimizde demir ve B12 eksikliği saptanan hastalarda mutlaka endoskopi yapılmasını öneriyoruz.

Sonuç  olarak   kronik gastritli hastalarda endoskopi  esnasında mideden birçok bölgeden biyopsiler alınmalı  ve midede  atrofik  gastrit ve intestinal metaplazi  varlığı mutlaka araştırılmalıdır.Atrofik gastrit  ve intestinal metaplazi  kansere ilerleyebilmektedir.Bu nedenle midesinde atrofik gastrit veya intestinal  metaplazi  saptanan  hastaların ‘’ en  erken  yılda bir  ‘’  ‘’en  geç 3 yılda bir ‘’ endoskopik  takibe  alınması şarttır.

Not: Helikobakter  pilori tanı  yöntemleri  ve  tedavisini  bundan  sonraki  yazımızda  anlatacağım.